Ахтар-
саныыр учууталларбыт…
Урут Дьиикимдэ оскуолата начальнай этэ. Оион биhиги
убайдарбыт. Эдьиийдэрбит Ньурба5а киирэн үөрэнэллэрэ. Биhиги 5-с кылааска тахсарбытыгар, Олохтоох нэhилиэнньэ күүhүнэн
саҥа оскуола тутуллан, а5ыс кылаастаах оскуола ahыллыбыта. Ол 1968
сыллаахха этэ. Оскуолабытыгар Алексеев
Петр Алексеевич диэн саҥа директор
ананан, дьиэ кэргэнинэн үлэлии көһөн кэлбиттэрэ. Инньэ гынан, биhиги
дьиэбититтэн, төрөппүттэрбититтэн тэйбэккэ сылдьан үөрэнэр кыахтаммыппыт.
Оҕолор да, улахан да дьоннор нahaa үөрбүппүтүн өйдүүбүн. Элбэх оҕо атын
оскуолалартан дойдуларыгар төннөн кэлбиттэрэ.
Сана директорбыт –Петр
Алексеевич кэлбит –тахсыбыт киириилээх- тахсыылаах, түргэн-тарҕан туттунуулаах,
элбэх саҥалаах, спортинай көрүҥнээх этэ. Кэлээт да, дэриэбинэ олохтоохторун
кытта уопсай тылы булан, үлэ-хамнас күөстүү
оргуйбута. Сайа5ас, элэккэй директоры дьон барыта сөбүлээбитэ. Оскуола5а
сарсыарда 8чЗО м. «линейка» буолара. Бастаан
зарядка оҥорорбут, ол кэнниттэн оҕолор араас сонуннары бэлэмнээн а5алан
кэпсиирбит. Күhүн переменаҕа итии ahылык бэриллэрэ, үүт иhэрбит, үүппүт сыта
ыраахтан биллэрэ. Техүлэhиттэрбит оскуолабытын
күнү быhа сууйан-сотон тахсаллара, онон ып-ыраас буолара уонна оҕолору
xahaн да мөхпөт-эппэт этилэр. Мэлдьи күлэ-үөрэ үлэлииллэрэ. Үөрэх кэмэ бүттэ5инэ,
кыра оҕолору бойбоччу таҥыннаран көмөлөhөллөрө. Кинилэри билигин да ытыктыыбын.
Оҕо тyhyrap кыhаллыы бө5ө буолаллара.
Хомойуох иhин, билигин Васильева Елена Иннокентьевна, Сухаринова Акулина
Николаевна биhиги кэккэбитигэр суохтар. Баянова Татьяна Степановна сиэннэрин
керен Дъокуускай куоракка олорор.
Петр Алексеевич кэлиэҕиттэн оскуолабыт иhэ-тahа тута
тупса түспүтэ. Кылаастар истэрин, көрүдүөрү киhи хара5ар быра5ыллар гына
киэргэппиттэрэ. Араас стендэлэр ыйаммыттара. О5олор онтон хаалбакка тэҥҥэ сылдьарбыт. Спорду өрө
тутар буолан-хайыhарга уонна теннискэ бол5омтону уурбута. О5олор бары хайыhарга
сүүрэрбит уонна теннискэ оонньуурбут. Физкультураҕа эдэр учуутал Данил
Прокопьевич үөрэппитэ. Уолаттары бокса5а дьарыктаабыта. Оттон кыргыттар
гимнастика5а сылдьарбыт. О5олор бары спорт диэн баран түhүнэн кэбиhэрбит. Спорт
барыбытын бииргэ түмпүтэ. О5олор күнү быha бииргэ сылдьарбыт
Петр Алексеевич директорбын диэн таах олорбот этэ. О5олоу
кытта, нэhилиэнньэни кытта барытыгар бииргэ сылдьара. Биhиги нahaa сөҕөрбүт:
хайдах барытыгар тиийннэрий - диэн. Үлэтинэн Ньурба5а хайыhарынан сүүрэн
киирэрэ. Бириэмэни халтай ыытары отой сөбүлээбэт этэ. Биhигиттэн эмиэ оннугу ирдиирэ. Эппит тылгын
толоруохтааххын, эппит кэмҥэр хойутуо суохтааххын. Ол аата режими ирдиир
эбнт. Үөрэппит о5олоро билигин да ол үгэспитин
кэспэппит, тутуһа сылдьабыт.
Дэриэбинэ олоҕор учууталлар тэҥҥэ кытталлара. Дьон
отой өрө күүрэн туран үлэлиирэ да,
сынньалаҥы да тэрийэрэ. Төhөлөөх ырыа ылламмыта, спектакль
туруоруллубута буолуой?! Төрөппүттэрбит үлэттэн быыс буллаллар эрэ, кулуупка тэҥҥэ сылдьаллара. Биhиги о5олор учууталлар5ыт вальстаан эргийэллэрин ымсыыра да,
киэн тутта да көрөрбүт. Оннук көхтөөх олоҕунан дуоhуйуу баара. Ол кэмҥэ үлэлээбит
учууталларбытыгар махтана саныыбын
Дьиикимдэ дэриэбинэтигэр майгылаах бастыҥа, туруу
улэhит киhн кэлэн сэргэхснтии бе5ену тahаарбыта. Биир ураты көрүүлээх-истиилээх
киhиттэн дьон-сэргэ үлэтэ-хамнаhа, олоҕо
улахан тутулуктаах буоларын өйдөөбүппүт. Петр Алексеевич дьону түмэр,
сомо5олуур улахан дьо5урдаа5а. Кэргэнэ - Александра Андреевна пионер
бahаатайынан үлэлээ5итэ. Туспа
пионерскай хос тэрийбитэ, пионердар бары күөх өҥнөөх формалаах этибит. Мин этэрээт председателя уонна дружина сэбиэтин
председателя этим. Этэргэ дылы өрүү инннки турар буолан, кыра Уҥуохтаахпын
оскуоланы бүтэриэхпэр дылы билбэт да этим
Александра Андреевна биhигнни баайарга уөрэппитэ. Иза
диэн кыыстаахтара. Кинилэри кытта бырааттара Андрей, балтылара Дуня олороллоро.
Оччотоо5уга оскуола5а олороллоро. Мнигин оҕолорго доҕор гынан хоннорор этилэр.
Көрүдүөр устун сүүрэн оонньуурбут. Сарсыарда эрдэ, Оҕолор кэлэ иликтэринэ кылааспар
киирэн олорор буоларым. О5олор көрүөхтэрэ -диэн кыбыстарым буолуо. Учууталларым
иккиэн киhини наһаа өйдүүллэрэ. Куруук сүбэлии-амалыы сылдьаллара. Кинилэр
холобурдарынан оҕолор спорту өрө туппуппут, улэ5э-хамнаска, араас тэрээhиҥҥэ көхтөөх буоларга үөрэммиппит. Олохпут аргыһа -спорт
буолбута
Арба, аан
бастаан оскуола 12 бастьщ үөрэнээччилэрин
Мирнэй куоратынан, ГЭС тутулла турар Чернышевекай бөhүөлэгинэн көрдөрө, күүлэйдэтэ
илдьэ сылдьыбыттара. Икки нэдиэлэ буолаары дойдубутун ахтан бө5ө буолбуппут.
Онно билбиппит алаас ахтыл5анын, төрөөбүт дойду умсул5анын ... Ан-24 самолеттан
Ньурба пордугар түhээппитин кытта мутукча сыта муннубутугар саба биэрбитэ
минньигэhин эриэхсит. Онтон Дьиикимдэбит диэкки сатыы субуруспуппут... Дойдубут
барахсан ахтыл5ана тардан, начаас сүүрэн-хааман
дьиэ5итигэр тиийдэхпит дии.
Ньурба5а государственнай көс театр тэриллибитэ. Биhиги
спектакль көрөөру Ньурба5а сатыы киирээччибит, онтон буппутун кэннэ пордунан
быhа тахсааччыбыт. Порду сууруунэн а5ылаани-мэҕилээн туоруур этибит. О5о санаабытыгар тутан ылыахтара эбэтэр
самолет быhа көтөн ааhыа диирбит буолуо. Ол онтон
са5аламмыта театрга сүгүрүүйүүбүт. Ньурба5а үөрэнэ сылдьан көтүппэккэ сылдьар
этибит. «Нэркэhи» өйдөөн хаалбыппын. Маргарита Борисова артыыска буолар санаата
бу кэмтэн са5аламмыта буолуо. Биhиги оскуолабытыгар, учууталларбытыгар тугунан
эмэ көмөлөөх буоларга иитиллибиппит. Кыраны урдунэн көрбөккө, улаханы
ордо5ургаабакка диэн. Оскуола5а өрөбүлгэ да5аны - күүспүтүнэн кэлэрбит,
«суоппутун» кыайбатыбыт диэн. Ону Петр Алексеевич кинигэбитин арыйан да көрбөтөхпүтүн таайар этэ. Тоҕо диэтэххэ оскуола5а кэлэр «сылтахпыт» буолла5а дии.
Билигин санаатахха, учууталбытын сынньаппат да эбиппит. Оскуола, учугэй
учуутал ол оннук тардыылаах эбит.
Дэлэ5э да5аны, оччотоо5у девизпит: «Биир киhи барыбыт тyhyrap,
бары-биир киhи тyhyгap» - диэн этэ. Билигин да, ол девизпитин ыhыктыбакка сылдьабыт.
Петр
Алексеевич уонна Александра Андреевна биhиэхэ, этэргэ дылы сыдьаайар сулуспут, сандаарар
са5ахпыт буолбуттара. То5о диэтэххэ,
кинилэр кэлэннэр саҥа оскуоланы арыйан, кыра сааспытыгар төрөппүттэрбититтэн тэйиппэтэхтэригэр сытар. Билигин
да кинилэри мэлдьи саныыбын, кинилэрииэн киэн тутrабын, холобур оҥостобун.
Ханнык да киhи улэтигэр үөрэ-көтө барыахтаах, киhи кыраттан да үөрүөхтээх. Оччо5о
эрэ, үлэҥ-хамнahыҥ тахсар. Петр Алексеевич курдук дьон ортотугар сылдьан,
дьоннуун бииргэ алтыhан, сэргэхтик туттан-хаптан, киhи киhитэ дэтэн олоруохха
Кунду учууталларбыт барахсаттар: Петр Алексеевич, Александра
Андреевна Эhигини куруук саныыбыт, сүрэхпитигэр өрүү бааргыт. Махталы, ытыктабылы кытта Дьиикимдэ
оскуолатын 1 -кы бүтэрээччилэр, 1971 с
Суруйда: Евдокия Моякунова (Иванова) «Ньурба уоттара»
түмсүү салайааччыта
|